محمد باریکانی: ماجرا از تخریب یک اثر ثبت ملی‌شده شروع می‌شود و با اختلاف آستان قدس رضوی و سازمان میراث فرهنگی ادامه می‌یابد.

خانه تاریخی قاجاری

ماجرا بر سر ویرانه‌های یک خانه تخریب شده است که حالا ارزش یک قطعه زمین را پیدا کرده سازمان میراث می‌گوید آستان قدس باید خانه ثبت‌ملی‌شده‌ای را که تخریب شده است از نو همانگونه که بوده بازسازی کند و آستان قدس هم زیر بار این تصمیم نمی‌رود.

موضوع بر سر خانه قاجاری جلال‌الدین تهرانی به مالکیت آستان قدس رضوی است که به شماره 4568در دی ماه سال80 به امضای سیدمحمد بهشتی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و جلیل گلشن، معاون پژوهشی آن سازمان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.خانه قاجاری جلال‌الدین تهرانی در خیابان ری نرسیده به سه راه امین حضور قرار داشت که اکنون از آن بنای قاجاری، چیزی جز ویرانه باقی نمانده است.

در گزارش نخست ثبت ملی خانه تاریخی جلال‌الدین تهرانی در خیابان ری آمده است که این خانه تاریخی 750متر مساحت دارد و دارای سه حیاط و سه ورودی است. تزیینات خارجی بنا و آجرکاری‌ها نیز همگی مربوط به اواسط دوره قاجار است. آستان قدس رضوی به‌عنوان مالک بنای تاریخی جلال‌الدین تهرانی از همان زمان درصدد تغییر و تخریب خانه قاجاری تهرانی بود که همان زمان در گزارش سازمان میراث فرهنگی این موضوع اعلام و ثبت سریع این بنا در فهرست آثار ملی کشور درخواست شد.

بهمن‌ماه سال83 درست سه سال پس از ثبت ملی خانه قاجاری جلال‌الدین تهرانی، نامه‌ای از حوزه ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور با امضای محمد ابراهیم طریقت به معاون وقت حفاظت فنی سازمان میراث فرهنگی ارسال می‌شود که مضمون آن چنین است: «با عنایت به اینکه در حال حاضر به جز دیوار نما و بر خیابان ری چیز زیادی از بنای اصلی باقی نمانده است حذف نام اثر تاریخی فوق از فهرست آثار ملی ایران پیشنهاد می‌شود».

مفهوم نامه این است که سازمان میراث فرهنگی پس از سه سال که از ثبت ملی خانه تاریخی جلال‌الدین تهرانی گذشته، بار دیگر پیشنهاد حذف آن از فهرست آثار ملی کشور را مطرح کرده است. در گزارش مصوری که در همان سال83 از تخریب‌های انجام‌شده در خانه تاریخی جلال‌الدین تهرانی به سازمان میراث فرهنگی ارائه و منتج به پیشنهاد خروج این خانه از فهرست آثار ملی شد، آمده است که بنای قاجاری معروف به تهرانی پیش از انقلاب اسلامی کاربری مسکونی داشته که پس از پیروزی انقلاب موقوفه آستان قدس رضوی می‌شود. در گزارش تهیه‌شده در سال83 آمده است که پرونده ثبتی بنای قاجاری ناقص بوده و پرونده آن بدون پلان، نما و مقطع، تهیه و ارائه شده است. در این گزارش همچنین آمده است که« از فضای داخلی خانه قاجاری جلال‌الدین تهرانی چیزی باقی نمانده و از معماری آن در بخش بیرونی، فقط بدنه مشرف به خیابان ری باقی‌مانده است. از تزیینات داخلی این بنا در گزارش سال83 با توجه به بقایای خرد شده تزیینات، تنها به این موضوع پرداخته شده است که گره چینی آجری، آیینه کاری، حجاری روی سنگ، گچبری و نقاشی روی دیوار و کاشی‌کاری تزیینات بنا پیش از تخریب بوده است.

همچنین بند 13 این گزارش در مورد ارزشگذاری اثر اعلام کرده است که خانه قاجاری جلال‌الدین تهرانی در موقوفه آستان قدس رضوی در تهران که پس از انقلاب دفتر نماینده آستان قدس رضوی در تهران بوده است، مخروبه و فاقد هرگونه ارزش تاریخی و فرهنگی است.

در گزارش تخریب خانه جلال‌الدین تهرانی آنجا که سابقه این اثر بررسی می‌شود آمده است که براساس تحقیقات و اطلاعات شفاهی به‌دست آمده مشخص می‌شود که این اثر در گذشته جزو بناهای بسیار ارزشمند و نفیس بوده که در اثر بی‌توجهی و غفلت از بین رفته است.

ماجرای ثبت ملی خانه قاجاری جلال‌الدین تهرانی این بود که آستان قدس رضوی مجوز تخریب بنا را بدون اخذ استعلام از سازمان میراث فرهنگی از شهرداری آن زمان می‌گیرد و سازمان میراث فرهنگی یک‌سال پس از اخذ این مجوز با عجله تصمیم به ثبت ملی اثر می‌گیرد و هیچ اطلاعی نیز براساس آنچه در گزارش تخریب آمده است به مالک نمی‌دهد. بدین‌ترتیب خانه تاریخی جلال‌الدین تهرانی در تهران تخریب می‌شود؛ خانه‌ای که پیش از تخریب سال83 نفیس و از خانه‌های با ارزش شهر تهران و به‌جای مانده از دوران قاجار بود اینگونه از بین می‌رود.آنطور که در گزارش‌ها آمده است خانه جلال‌الدین تهرانی حتی بدون وجود پلان و نقشه‌های لازم و با تعجیل تنها به‌دلیل برخورداری از ارزش تاریخی و معماری به ثبت ملی رسیده است.

بدین‌ترتیب آنچه از خانه تاریخی جلال‌الدین تهرانی در خیابان ری باقی‌مانده تنها تکه‌های خرد شده گچبری‌ها، کاشی‌ها و گره چینی آجرها در محوطه ویران شده این ساختمان است که براساس آنچه در گزارش تخریب این بنا آمده، کمترین امیدها نسبت به بازسازی آن‌ را از بین برده است. به رغم این گزارش‌ها اما در بهمن‌ماه 83 نامه دیگری از سوی ناصر پازوکی مدیرکل دفتر ثبت میراث فرهنگی و طبیعی کشور در پاسخ به پیشنهاد خروج خانه تاریخی جلال‌الدین تهرانی به رئیس میراث فرهنگی استان تهران ارائه می‌شود که در آن آمده است: «خروج اثر از فهرست آثار ملی ممکن نیست زیرا هیچ اثری یا یاد و خاطره‌ای را نمی‌توان حذف و فراموش کرد ولو آنکه اسناد و مصادیق مادی آن از میان رفته باشد».

پاسخ نهایی در این نامه چنین است: «به علل عمده مطرح شده نظیر تخریب بخش عمده اثر اجازه داده می‌شود محوطه، پاکسازی و مطابق ضوابط و مقررات قانونی حاکم بر منطقه و شهرداری با رعایت اصول معماری بافت محل اقدام به احداث بنای جدید در محل منزل یادشده کنند». بدین‌ترتیب سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است که آن خانه نفیس تخریب شده حتی در همین شرایط کنونی از فهرست آثار ملی حذف نخواهد شد و تنها راه ممکن برای این خانه تخریب شده، بازسازی دوباره است.

کد خبر 198779

برچسب‌ها

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز